بازیهای محلی  ^[۱]

بازیهای گروهی و فردی

این بازیها عبارتند از:

1- بازی کُلاو رُنکی  (kolāow ronki)

2- بازی کِرَ دَرکی (keradarki)

3- بازی دال پَلُو (dāl palo)

4- بازی گُل زِرکی (gol zerki)

5- بازی جِفتِ تیک یا تَمِ تیک (jefte tik - tametik)

6- بازی جِفتُو (jefto)

7- هِراز گُنی (harazgoni)

اکنون به شرح هر یک از این بازیها می پردازیم:

1- بازی کُلاوُرکنی (kolāow ronki)

تعداد بازیکنان در این بازی از 4 الی 12 نفر و یا بیشتر هم می شود منتها تعداد افراد باید زوج باشد.

شرکت

کنندگان در این بازی باید از قدرت بدنی و سرعت در دوندگی به میزان کافی

برخوردار باشند. پس معمولاً افراد جوان (پسر) و پر انرژی در این بازی شرکت

می کنند.

بازیکنان

بر حسب قدرت بدنی و سرعت در کار با توافق در بین خودشان بدو دسته تقسیم می

شوند (بطور مساوی). ضمناً زمینی که برای بازی انتخاب می شود باید محوطه ای

صاف و وسیع و عاری از موانع طبیعی باشد تا بازیکنان به هنگام دوندگی دچار

صدمه نشوند.

حال

برای شروع بازی باید یک دسته کلاه و شالی را روی سر خود بگذارند و برای

اینکه مشخص شود کدام گروه باید کلاه یا شال بر سر بگذارند تر و خشک می کنند

به این صورت که سنگ کوچک و نسبتاً صافی را پیدا کرده و یک طرف آن را تر می

کنند و طرف دیگر آن را خشک می گذارند و هر کدام از دو دسته، یک طرف سنگ را

مثلاً طرف خشک و یا طرف تر را انتخاب می کنند و سپس یک نفر سنگ را به هوا

پرتاب می کند تا زمانی که سنگ پائین می آید هر دسته چیزی را که انتخاب کرده

اند تکرار می کنند، مثلاً می گویند تَرتَرتَر و یا می گویند خُشکَ خُشکَ

خُشکَ.

با

فرود آمدن سنگ بر روی زمین هر طرف سنگ (تر و یا خشک) که رو به بالا بود

باید دسته ای که طرف زیر سنگ را انتخاب کرده اند کلاه بر سر بگذارند مثلاً

اگر طرف خشک سنگ رو به بالا بود دسته مقابل که تر را انتخاب کرده اند باید

کلاه بر سر بگذارند.

اکنون

افراد گروهی که باید کلاه بر سر بگذارند پنجه دست را روی زمین گذاشته و

البته همگی نیز در محوطه محدودی در کنار یکدیگر می نشینند ضمناً در فاصله

مشخصی مثلاً 200 یا 250 متری، محلی را بعنوان دالگَهَ dalga با مشخص کردن یک نشانی از قبیل سنگ و یا درخت انتخاب می کنند.

اینک

گروه مقابل یعنی گروهی که کلاه بر سر ندارند به دور گروه نشسته، به گردش

درمی آیند و سعی می کنند که کلاه یکی از افراد دسته مقابل را از سرش

برداشته و با سرعت تمام آن را به دالگَه برسانند چون در این صورت برنده

محسوب می شوند.

حال اگر در حین بازی دسته ای که کلاه بر سر دارند بتوانند به پای هر کدام از افراد دسته مقابل بزنند در اصطلاح محلی می گویند قاو qāow

و برنده محسوب می شوند و باید افراد آن دسته، کلاه را بر سر گذاشته و

بخوابند (منظور نشستن بر روی زمین و بر روی پنجه دست می باشد) . بالاخره

بازی اوج گرفته و اگر گروه ایستاده توانستند کلاه یکی از افراد نشسته را از

سرش بردارند شخصی که کلاه را برداشته سعی می کند آن را با سرعت به دالگه

برساند و ضمناً افراد گروهی هم که کلاه بر سر دارند همگی به دنبال او می

دوند تا کلاهشان را از دست گروه مقابل بگیرند که اگر موفق به گرفتن کلاهشان

تا قبل از رسیدن آن به دالگه شوند برنده محسوب می شوند و باید افراد گروه

مقابل که کلاه را ربوده ولی نتوانسته اند آن را به دالگه برسانند کلاه بر

سر بگذارند و اگر گروه مقابل بتوانند کلاه ربوده شده را به دالگه برسانند

این گروه مغلوب بوده و باز هم باید بخوابد. ضمناً فردی که کلاه را از سر

دیگری می رباید می تواند در صورت کم سرعت بودن کلاه را به یکی از افراد

گروهش که سرعت بیشتری در دوندگی دارد پاس بدهد، تا آن را به دالگه برساند.

این

بازی بیشتر در ایام عید و سیزده بدر و نیز مناسبتهای عروسی بین دو دسته از

اطرافیان داماد و عروس برای به نمایش گذاشتن چابکی و زرنگی آنها انجام می

شد.

2- بازی کِرَ دَرکی (kera darki)

تعداد

افراد در این بازی از 6 الی 10 نفر بیشتر هم می شود منتها تعداد بازیکنان

باید زوج باشد زیرا افراد به دو گروه مساوی و با در نظر گرفتن قدرت بدنی

تقسیم می شوند. ضمناً بازی باید در زمینی صاف و مسطح انجام بگیرد.

بعد از تقسیم بندی دو گروه، به نسبت تعداد بازیکنان در یک گروه، دایره ای که در اصطلاح محلی به آن کِر ker

می گویند بر زمین می کشند. اکنون باید یکی از دو گروه در داخل دایره یا کر

قرار بگیرند، برای اینکه مشخص شود کدام گروه داخل دایره شود باز هم تر و

خشک می کنند به همان نحوی که برای شروع بازی کُلُاوُرنکی توضیح داده شد

یعنی هنگامی که سنگ به زمین فرود آمد اگر طرفی که رو به بالاست خشک بود

باید دسته ای که تر را انتخاب کرده داخل کر برود و بالعکس. بعد از انجام

این مرحله، گروهی که باید، داخل کر شود داخل کر می شوند.

حال

اعضای هر گروه بیرون و داخل دایره، یکی یکی به یکدیگر دست می دهند و هر

کدام سعی می کنند که طرف مقابل را به حریم خود یعنی داخل و یا خارج دایره

بکشند و اگر افرادی که داخل کر هستند موفق شدند فردی از گروه مقابل را به

داخل کر بیاورند شروع به کتک زدن او می کنند به طوریکه شخص واقعاً احساس

درد می کند افراد، فقط مواظب هستند تا او را زخمی نکنند. این کار را تا

زمانی طول می دهند که یکی از افراد گروه آنها از دایره بیرون کشیده شود.

ضمناً افرادی که داخل کر هستند اگر بتوانند به پای هر کدام از افراد گروه

مقابل بزنند در اصطلاح محلی می گویند قاو qāow است و باید افراد گروه دیگری بجای آنها داخل کر (دایره) شوند.

قابل

ذکر است که در این بازی افراد هر گروه به یاری یکدیگر می شتابند به این

صورت که اگر افرادی خارج دایره دست فرد و یا افرادی از داخل دایره را

بگیرند بقیه نیز به کمک آنها می شتابند تا زودتر فرد را از دایره به بیرون

بکشند و همینطور بالعکس.

پس مشخص می شود که نیرو و قدرت بدنی افراد نقش بسزایی در این بازی دارد.

3- بازی دال پَلُو (dāl palo)

تعداد

بازیکنان در این بازی از 2 الی 10 نفر و بیشتر هم می شود. این بازی بیشتر

در بین جوانان و نیز بزرگسالان در صورت داشتن توانایی انجام می شود. ضمناً

بازی در زمینی هموار که البته دسترسی به قلوه سنگ نیز داشته باشند انجام می

شود.

افراد

بر حسب سن و قدرت بدنی و نیز مهارت در نشانه گیری و پرتاب سنگ به دو دسته

مساوی تقسیم می شوند. نکته قابل ذکر اینکه اگر تعداد بازیکنان در این بازی

فرد هم باشد بازی صورت می گیرد به این ترتیب که بعد از تقسیم شدن افراد به

دو گروه، دسته ای که عضو کمتری نسبت به گروه  مقابل دارد می تواند به عوض

عضوی که کم دارد یک نوبت بیشتر سنگ پرتاب کند.

حال

هر گروه سه عدد سنگ نسبتاً بزرگ به عنوان دال یا نشانه به فاصله 1/5 الی 2

متری پشت سر هم در روی زمین قرار می دهند. ضمناً گروه مقابل نیز می بایست

دالهای خود را درست در روبروی دالهای این گروه در فاصله مشخصی بنا به توافق

دو گروه قرار دهند.

اکنون

برای اینکه مشخص شود ابتدا کدام گروه به طرف دالهای گروه مقابل هدفگیری

کند تر و خشک می کنند به همان ترتیبی که در دو بازی پیشین توضیح داده شد.

پس

از مشخص شدن اینکه کدام گروه ابتدا باید تیراندازی با سنگ را شروع کند هر

عضوی از آن گروه به نوبت سنگی را به طرف دالهای گروه مقابل پرتاب می کند و

فقط در صورتی که یکی از آنها بتواند دالی از گروه مقابل را بزند یا به

اصطلاح محلی (بکشد) می تواند بعنوان جایزه، سنگ دیگری نیز به طرف دالهای

گروه مقابل پرتاب کند. به تعداد هر دال که کشته می شود یک سنگ بیشتر پرتاب

می کنند.

هنگامی

که تعداد افرادی، که در این گروه هستند همگی سنگهای خود را پرتاب کردند

اگر موفق شدند که همه دالهای طرف مقابل را بیندازند ولی دالی از خودشان بر

زمین نیفتد. یک نَرُو naro برای آنها محسوب می

شود. ضمناً کسی که آخرین دال از گروه مقابل را بزند باعث می شود که دیگر

یارانش بمیرند یعنی حق تیراندازی را از آنها سلب می کند مگر اینکه در بازی

بعد بتوانند آخرین دال را بکشند و فقط در این صورت است که دوباره یارانش

زنده می شوند یعنی حق تیراندازی دارند.

اگر گروهی بتواند هر سه دال طرف مقابل را بیندازد یک نَرُو naro برای او محسوب می شود و ضمناً اگر یک یا دو عدد از دالهای خودش هم زده شود یک تُیل toil (معادل نصف نَرو naro

است) برای او محسوب می شود. بازی به همین نحو ادامه پیدا می کند، هر یک از

دو گروه به نوبت به طرف دالهای یکدیگر سنگ پرتاب می کنند تا زمانی که به

حدود و شروطی که از قبل برای بازی تعیین کرده اند برسند مثلاً ممکن است

انجام بازی را تا 3 نرو یا 4 نرو و ... مشخص کرده باشند و هنگامی که بازی

به حد تعیین شده رسید ختم می شود این بازی (دال پلو) نیز در ایام نوروز و

سیزده به در، همچنین در موقعیت های مناسبی از قبیل عروسی بین جوانانی از

طرف داماد و نیز جوانانی از طرف عروس و گاهی نیز بین جوانان دو قبیله برای

نشان داده قدرت بازو و هدفگیری و تیراندازی با سنگ به اجرا در می آید.

4- بازی گُل زِرکی (gol zerki)

تعداد بازیکنان در این بازی از 4 الی 10 نفر و بیشتر هم می شود.

این بازی معمولاً مخصوص نوجوانان پسر می باشد.

بازی در شبهای مهتابی و بیشتر در شبهای تابستان و در زمین صاف و هموار انجام می گیرد تا خطر سقوط و افتادن برای افراد کمتر باشد.

افراد

به دو گروه مساوی تقسیم می شوند وسیله لازم برای انجام این بازی تکه چوبی

است به اندازه حدوداً 20 الی 30 سانتیمتر. ضمناً محلی را هم بعنوان نشانه

یا دالگَه dālga در نظر می گیرند از قبیل درخت، تخته سنگ و ... .

بنا

به توافق طرفین، چوب را به دست یکی از افراد می دهند تا آن را به هر جهتی

که می خواهد پرتاب کند. در هنگام پرتاب چوب، افراد دو گروه گوش خود را تیز

می کنند تا از صدای افتادن آن بفهمند به کجا افتاده است. سپس همگی با سرعت

به جستجوی آن می روند ضمناً در حین تلاش برای یافتن چوب، افراد هر دو گروه

یکدیگر را نیز می پایند تا مبادا یکی از افراد گروه مقابل چوب را یافته و

به دالگه برسانند.

اگر

فردی از یک گروه توانست چوب را یافته و به دالگه برساند آن گروه برنده است

ولی اگر در حین رساندن چوب به دالگه افراد گروه مقابل چوب را از او بگیرند

و خود به دالگه برسانند آن گروه برنده محسوب می شود.

5- بازی جِفتِ تیک یا تَمِ تیک jeftetik / tame tik

نحوه

بازی به این صورت است که دو نفر تعداد مشخصی به طور مساوی چوب کبریت در

اختیار می گیرند. ابتدا یکی از این دو نفر، پنهانی و دور از چشم فرد مقابل،

تعدادی از کبریتهایش را بدون آنکه خود نیز شماره آنها را بداند در مشتش

پنهان می کند و از طرف مقابل می خواهد که تعداد آنها را حدس بزند یعنی

بگوید تعداد آنها جفت است یا تیک (فرد). پس از اینکه فرد مقابل هم جوابی

داد شروع به شمارش کبریتها می کنند تا ببینند تعداد آنها زوج (جفت) است یا

فرد (تیک) اگر جوابی که فرد مقابل داده بود درست باشد کبریتهای شخص اول از

آن او می شود ولی اگر اشتباه جواب داده باشد به همان تعداد کبریت باید به

شخص اول بدهد و این بازی تا زمانی ادامه پیدا می کند که یکی از دو طرف

کبریتهایش را به کلی از دست بدهد و در عوض طرف مقابل صاحب همه کبریتها شود.

6- بازی جِفتُو (jefto)

معنای این کلمه در اصل جِفت دُو geftdo

می باشد جِفت دو به معنی دویدن به صورت جفت جفت می باشد و بازی به این

صورت است که دو نفر محلی را بعنوان مقصد در نظر می گیرند و در حضور عده ای

به عنوان تماشاچی و شاهد، اقدام به دویدن و یا در واقع مسابقه دو می کنند

هر کدام از آنها زودتر به مقصد رسید برنده محسوب می شود. لازم به توضیح است

که در گذشته این بازی بین دو سوار نیز انجام می گرفت.

7- هِراز گُنی herāzgoni

این

بازی بیشتر مخصوص زنان و کودکان می باشد که در ایام نوروز و سیزده بدر و

در موقعیتهای مناسب که بدست می آید به انجام این بازی اقدام می کنند.

هِراز گُنی همان تاب بازی می باشد که با انداختن چِلَه (رِسِن) بر روی درخت به این بازی می پردازند. چِلَه čela

ریسمانی سیاه و سفید می باشد که از موی بز بافته می شود و از استحکام

زیادی برخوردار است بطوریکه اگر وزن زیادی روی آن قرار بگیرد پاره نمی شود.

گاهی نیز مردان جوان و نوجوان به انجام این بازی مبادرت می ورزیدند.